header verhalen

 


 

Overzicht verhalen

01- De grafvondst van mijn stamvader Kan Keng Tiong en het fenomeen van Mandarijnen in Nederlands Indië

02- Het massagraf

03- Djakarta, Jalan Teuku Umar 15, het laatste huis van H.H. Kan

04- Het nummer op de gele Universitas Indonesia jacket

05- Het Amateur Orkest van Djakarta

06- Algemeen Vernietigings Corps

07- De Chinese Heren van de Thee

08- De voorouderaltaren van de Kan-Han-Tan clan

09- De Doodskist van overgrootmoeder Thung Leng Nio als voorbeeld van een Traditionele Chinese Kist

10- Tan Goan Piauw en Thung Leng Nio

11- Villa Mei Ling, te Bandoeng, een historisch gebouw voor Nederlands Indië

12a- Tan Tjoen Lee en Han Tek Nio
12b- Tan Tjoen Lee
12c- Han Tek Nio

13- Kan Keng Tjong en Jo Heng Nio

14a- Desiree Tan (Hoei Nio)
14b. Corr.TTL aan Dé van 31-3-1933 tot 14-8-1934

15- Bommeltje

16- H.L.L.Kan en de Opium- en Zoutregie in Nederlands Indië

17- Muziek in mijn familie

18- Gedong Dalam - een Paladio Villa in Nederlands Indië

19- De Dood van Ferry Tan en de mislukte doofpotaffaire van s.s. Insulinde

20- De verdwenen Compagnie Seepers van de Stadswacht van Batavia

21- Han Oen Lee en Kan Oe Nio

22- Ganti Nama, de verplichte naamsverandering van Chinese Indonesiers en andere racistische regels in Indonesie

23- Begrafenissen en graven bij de familie Kan-Han-Tan

24- Tan Tjoen Liang de eerste Nederlands Indische Chinese Ingenieur  aan de TH Delft.

25- Ziel tabletten of Altaar tabletten van de Familie

26- Planten en onze familie

27- Het Emigratieverhaal van Sioe Yao Kan

28- Ermeling

 

 

 
 
 
 

16. Hay Liang Louis (H.L.L.) Kan en de Opium- en Zoutregie in Nederlands Indie

chier een witte tekst ivm onverklaarbare ruimte die zonder tekst onstaat
vergrootglas_klein
globe

Introductie.

 

Hay Liang Louis Kan wordt geboren in Batavia op 8 januari 1906. Zijn ouders zijn Hok Hoei Kan (H.H. Kan)  en Lie Tien Nio. Louis Kan trouwt op 21 maart 1935 met Desiree Tan Hoei Nio en vervolgt opnieuw zijn studie Rechten aan de Rechtshogeschool Batavia. Het echtpaar woont in bij mijn grootmoeder Han Tek Nio de weduwe van Tan Tjoen Lee op Koningsplein Oost 13. 11 december 1935 wordt hun eerste kind geboren.

     
faculteit   In 1937 studeert mijn vader Louis Hay Liang Kan af als Meester in de Rechten en begint zijn werkzaamheden als “Volontair” bij de Opium en Zoutregie. Volgens de stamkaart start hij in 1937 als candidaat inspecteur bij de Opium- en Zoutregie.
     
stamkaart
     
In Personeelsbezetting Opium- en Zoutregie van 1938, nadat mijn vader in dienst trad, komt hij in deze lijst voor bij de personen van de  Inspectie Java en Madoera als Adjunct Inspecteur.
     
Personeelsbezetting
     

Over de personeelsbezetting  in 1940 wordt het volgende vermeld: Hoofd van Dienst is A.J. Wamsteker, het Onderhoofd E.G. Seepers, de inspecteur-afdelingshoofd P.G.G.J. Lubbers, de inspecteurs  1e klasse H. van Luck, C.W. Boon en A.W. Turk, de inspecteurs L.D. De Kroon (tijdelijk werkzaam bij de Koninklijke Marine) en Mr. C. Sanderse en de candidaat-inspecterende ambtenaren Mr. L. Kan, Dr. R.A. Hidajat en H. Bouman.

     

Het bewerken van Opium en de Opium Regie

     

Opium is het product dat gemaakt wordt uit het sap, dat na inkervingen uit de
rijpe zaaddozen van de papaver of slaapbol (papaver somniferum) komt. Het gedroogde sap wordt van de bol afgeschraapt. Het afschraapsel werd verzameld in een bananenblad of bamboeblad of ander voorradig verpakkingsmiddel. De pakketjes worden vervolgens in een grotere bak of pot verzameld.
De opiumhandel in Nederlands Indië gaat terug tot de VOC die opium opkocht en voor specerijen ruilde.  In de 19e eeuw werd een pachtstelsel  ingevoerd waarbij monopolierechten werden verkocht aan particulieren en vanaf eind 19e eeuw ontstaat daaruit de Opiumregie, een staatsmonopolie. De opiumteelt wordt begrensd en het gebruik ervan ontmoedigd.
Aan het eind van 19e eeuw werd door industrialisatie en standaardisatie het verdienmodel verbeterd. Zo werd de eerste Opiumfabriek geopend in 1889 te Batavia [ Rush; p. 219]. Rond dezelfde tijd werd op gouvernementsniveau de Opium Regie opgetuigd.
De eerste fabriek wordt in 1901 vervangen door een grote fabriek in Weltevreden [Gedenkboek N.I. 1923]

     
opiumfabriek
     

In deze fabriek wordt de opium gezuiverd in stoom kokers en direct hermetisch in vaste hoeveelheden verpakt in tinnen tubes of capsules van 0,5 tot 50 mata gewicht. Het wordt zodanig verpakt in de tubes, dat deze na opening niet voor de tweede maal kunnen worden gevuld. Daardoor is het uitgesloten, dat oude tubes voor smokkelopium kunnen worden gebezigd. De inhoud der tubes varieert van 0.2 tot 5 gram.
De tinnen tubes of capsules worden vervolgens verpakt in houten dozen met een glazen deksel zodat de inspecteur van de opium regie een goed overzicht had. Deze dozen werden dan maandelijks naar de opiumverkooppunten afgezonden.
Sinds 1 januari 1938 werd overgegaan naar het metrieke stelsel bij de opiumregie, terwijl vroeger gebruik werd gemaakt van Chinese gewichtseenheden: thails ( = 1/16 kati of 38,6 Gram) en mata’s (1 thail = 100 mata). De meest verkochte tube is die met een inhoud van
0,4 gram.
Een luxe uitvoering van de gebruikelijke houten doos met glazen deksel is deze opium pot met deksel die naar het voorbeeld van 19e -eeuwse Opium Potten van Porselein is gemaakt.

     
opiumpot  
opiumpot
     
Op de pot wordt vermeld hoeveel opium in de pot zit.
     
De Opium- en Zoutregie (OZR) kwam tot stand door samenvoeging van de opiumregie en de zoutregie vanaf 1 januari 1934. De gecombineerde dienst kwam te ressorteren onder het departement van Financiën.
In 1940 waren er op Java en Madoera 4 en in de Buitengewesten 11 opiumdepots aanwezig. Het aantal zoutdoorvoerpakhuizen bedroeg 32.
     

Inspectie Reizen OZR

Omdat het eerste werkgebied van mijn vader Java en Madoera is, verhuist het gezin van Batavia naar Soerabaja, Carpentierstraat 78 ( tegenwoordig Jalan Trunojoyo).

Soerabaja ligt dicht bij het eiland Madoera waar de grootste productie van zout van Nederlands Indië is. Ook waren er Opium depots op Madoera. Zo werd zijn eerste inspectie dienstreis naar het eiland Madoera.

Om een indruk te krijgen van de andere inspectiereizen zijn 3 bronnen beschikbaar:

     
1. Uit de briefwisseling tussen mijn beide ouders kan enigszins  worden gereconstrueerd welke reizen op welk tijdstip Louis Kan maakte op zijn inspectierondes door Java, Madoera en de buitengewesten.
Door de data van de brieven en de plaats van verzenden te combineren komen we op de reisroutes van 1937 tot 1942.
 
2. In de nalatenschap van Louis Kan vonden we diverse mapjes met foto’s die hij op deze reizen heeft gemaakt.  Op sommige foto’s staat een plaatsnaam, waardoor we die kunnen proberen te verbinden aan de reisreconstructies uit de briefwisseling. Het handschrift is niet altijd goed te ontcijferen, daarom kunnen er spelfouten in de plaatsnamen voorkomen. Ook kan de naam van de plaats tegenwoordig anders zijn. Zo zijn er tot nu toe zes mapjes foto’s, waarvan de laatste een samenvoeging van tenminste 2 reizen is, gezien de namen die op de foto’s voorkomen of uit de potloodaantekening die sporadisch op een achterkant van een foto staat. Die laatste serie foto’s is echter moeilijk te splitsen, want we weten niet welke foto’s bij elkaar horen.:
Fotoserie a = Sumatra met 25 foto’s
Fotoserie b= Soerabaja, Madoera met 24 foto’s
Fotoserie c= onbekend met 11 foto’s
Fotoserie d= onbekend met 7 foto’s
Fotoserie e= Sumatra met 19 foto’s
Fotoserie f= Borneo en Madoera met 39 foto’s
Totaal dus 125 foto’s.
     
3. Verhalen van mijn vader en de vrienden uit bijvoorbeeld Bagansiapiapi en Padang die hij heeft gemaakt tijdens de  inspectierezen. Ze kwamen ons bezoeken met Nieuwjaar in de jaren 1960-1970 en namen lekkers voor de kinderen mee.

Deze reisroutes kunnen grofweg worden verdeeld in tweeën:
van 1937 tot augustus 1938 -standplaats Soerabaja;
Woonadres Carpentierstr.78, Soerabaja
Reizen:  rond Oost Java en Madoera en  Noord Oost Sumatra.
van 28 juli 1938 juli tot en met oktober 1941 standplaats Batavia;
Woonadres van Heutsz Boulevard 13
Reizen voornamelijk Sumatra en Borneo en soms Madoera.

     

Standplaats Soerabaja

   

Oost Noord Sumatra (Fotoserie a)

   

11-8-1937 naar Tandjoeng Balai, Karimoen en Riouw eilanden
Karimoen is één van de Riouw eilanden ten oosten van noord Sumatra in de straat van Malakka. Tandjoeng Balai is de havenstad van het eiland Karimoen.

     
riouw_eilanden
     

6-9-1937 tot 20-9-1937 aan boord van ms Meijer naar Tandjoeng Pinang, Bengkalis Riouw, Tandjong Balei, Selat Pandjang, , Karimoens eiland en Biliton,

     
inspectiereis
     

Deze inspectiereis in het zelfde gebied ten oosten van Sumatra in de straat van Malaka. Er wordt echter een groter gebied bezocht met Tandjoeng Pinang op het eiland Bintan en eiland Benkalis in de Riau eilandengroep in het noorden en Biliton (Belitung) in het zuiden.
Over oost Sumatra schreef Louis Kan:
“Een lange trage reis, veel wachten, slechts 1x van boord gegaan. Op Tandjoeng Pinang gaan ze uit elkaar (Hr. Van Schie?) om mij naar Chinese officieren te sturen om gegevens te krijgen. Op Billiton bij Kapitein der Chinezen.
Tot Tandjoeng Pinang was Pa (H.H. Kan) nog bekend, vroegen direct waarom hij niet in het Rode Kruis Comité zat.”

Bagan (Bagansiapiapi)

   
     

Bagansiapiapi ligt in de Indonesische provincie Riau, op de noordoostkust van het eiland Sumatra. aan de straat Malakka, nabij de delta van de rivier de Rokan. Bagansiapi is gesticht door Hokkian Chinezen in 1820. Alle éérste stichters waren van één familie Hung (Hokkian) of Hong uit de buurt van Xiamen Fujian. Elk jaar word dit feit herdacht met een festival “Boten verbranden” (Bakar Tongkang;  仪式 燃料 的 驳船; Go Gek Cap Lak )als teken dat deze groep zich daar vestigde. Inkomsten vooral van de vis. Volgens Wikipedia de 2e vis stad in de wereld na Bergen in Noorwegen in 1930. Daarom hadden ze zo veel zout nodig om de vis te conserveren.
Bagansiapapi is vooral bekend in de familie door de jaarlijkse bezoeken van vrienden die mijn vader heeft gemaakt tijdens zijn inspectiereizen. Veel gehoord commentaar over mijn vader was dat het een echte verademing was nu eens niet geconfronteerd te worden met een autoritair neerbuigende en neerkijkende Nederlandse ambtenaar zoals tot dan gebruikelijk was. Voor ons kinderen was vooral het lekkers direct uit Singapore wat die vrienden meenamen belangrijk.

     
Bagansiapiapi
     
Bagansiapiapi Oeloe    

Bagansiapiapi Oeloe (Begin van de Rokan rivier)

   
bagansiapiapi    

Bagansiapiapi

   
zoutpakhuizen    

Bagansiapiapi zoutpakhuizen Tjin Tong en Gouvernement

   
Hongs bali pl    

Hongs bali pl. Ver. Lab. Bilik

   
Songei Garam    

Bagansiapiapi Songei Garam (de vissershaven van Bagan)

   
MS Louise    

MS Louise

   
     

Sinababai (Sinaboi)

   
     
Sinaboi    

Sinaboi is een vissersdorp op een eiland 30 km ten noordoosten van Bagansiapiapi  De meerderheid van de dorpelingen zijn Hokkian Chinezen genoemd   Cia Cui Kang.

   
Sinababai    

Sinababai Pakhuis Tjin Tong

   
Gouvernements zoutplaats    

Gouvernements zoutplaats

   
zoutzakken    
     
pakhuis    
     
pakhuis2    
     
pakhuis3    
     
pakhuis4    
     

Sei Brombang

Sei Brombang
 
Sei Brombang

Sei Brombang

 

Leidung (Ledung)

 
Leidung
 
Leidung pakhuis

Leidung pakhuis Tjin Tong

Opiumverkoopplaats

Opiumverkoopplaats Leidong (Ledung)

Opiumwerkplaats
 
Opiumwerkplaats Lab
 
Opiumwerkplaats

Opiumwerkplaats Lab. Bilik

Opiumwerkplaats
 
Opiumwerkplaats
 

Bindjei (Bindjai)

 
Bindjei
 
Bindjei

Opiumverkoopplaats Bindjei

Zoutwerkplaats

Zoutwerkplaats Bindjei

 

Oost Java

13en 14-10-1937 via Perwokerto (west Java) naar Soerabaja en Madoera
 
oost_java
 

Madura (Foto serie b)

Bootreis van Soerabaja naar het eiland Madura

bootreis
 
bootreis
 
bootreis
 
bootreis
 

Aankomst op Madura

aankomst madura
 
aankomst madura
 
aankomst madura
 
aankomst madura
 

De zout droogvelden op Madura

zout droogvelden
 
zout droogvelden
 
zout droogvelden
 
zout droogvelden
 
zout droogvelden
 

Zout pakhuizen

zout pakhuis
 
zout pakhuis
 
zout pakhuis
 
zout pakhuis
 

Zout pakhuis

zoutpakhuis
 

Vertrek terug naar Soerabaja

naar Soerabaja
 
naar Soerabaja
 
vertrek soerabaja
 
 
vertrek soerabaja
 
aankomst soerabaja

Aankomst terug in de haven van Soerabaja, opgewacht door mijn moeder.

 

21-4 tot 19-5-1938 naar Djember, Madioen, Pasoeroean, per taxi naar Rambipoedja, Djatisilo, Sarangan, Nongkodjadjan


Uit de historische kaarten van 1937:

historische kaarten
 

Fotoserie f

Centraal Pasar Madioen

Centraal Pasar Madioen

Pasar Nagetan

Pasar Nagetan

Pasar Plassan

Pasar Plassan

 

Pasoeroean

Verkooppunt Pasoeroean

Verkooppunt Pasoeroean

 

Zoutblokken

zoutblokken
 
zoutblokken
 
zoutblokken
 
zoutblokken
 
zoutblokken
 
zoutblokken
 
zoutblokken
 
zoutblokken
 
zoutblokken
 
djember

29-6- tot 1-7-1938 Pasoeroean, Djember

 

Tussendoor nog naar Madoera met de MS West Borneo

MS West Borneo
 

Kaliangat

Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 
Kaliangat
 

Naar het Binnenland van Madoera

 
binnenland_madoera
 
binnenland_madoera
 
binnenland_madoera
 
binnenland_madoera
 
binnenland_madoera
 
binnenland_madoera
 
binnenland_madoera
 

Standplaats Batavia

 

West Borneo
4-5 tot 18-5-1939 aan boord ms Gen. Michiels Tandjong Pandan, Pontianak, Singkawang, Tomkanah?, Bengkajong, Poetan Sitan, Limbang, Borneo.

west borneo

13-2 tot 19-2-1940 Medan, ss Both KPM Singapore, Bagan, Selat Pandjang, Bengkalis, Medan en ms Hermina Tandjong Kedaboe, Sinaboi, Bagor Sumatra
Logeren in Raffles Hotel (Singapore).

 

Foto serie c

Zoutpakhuizen bij Bagansiapiapi, Selat Pandjang en Benkalis

zoutpakhuizen
 
zoutpakhuizen
 
zoutpakhuizen
 
zoutpakhuizen
 

Havens van Benkalis, Bagansiapiapi

havens
 
havens
 
havens
 
havens
 

Medan

medan
 
medan
 
medan
 

Foto serie d

Vissersboten bij Bagansiapiapi

vissersboten
 
vissersboten

Vispieren

vislieren

Afgedekte visvangplaatsen

afgedekte_visvangplaatsen
 
afgedekte_visvangplaatsen

Drogen van zoute vis

visdrogen
 
visdrogen
 

Foto serie e

visdoorvoerhuis

Doorvoerhuis Belawan

Kantoor OZR

Kantoor OZR te Medan

Leidoeng

Leidoeng

Sinabai

Sinabai (Sinaboi)

ZoutverkoopZoutverkoop
 
Zoutverkoop
 
Zoutverkoop

Zoutverkoop

 

25-2-1940 Medan, Lotoean Bilik, Koetaradja   Sumatra    

Pasanggrahan

Pasanggrahan (hotel)

Pasanggrahan (hotel)
 
Pasanggrahan (hotel)
 

Op weg naar het Toba Meer

toba meer
 
Toba Meer
 
Toba Meer
 
Toba Meer
 
Toba Meer
 
Toba Meer
 
Toba Meer
 
Ter water laten van MS Pajudan

Ter water laten van MS Pajudan

Karbouwenga

Karbouwengat tussen Boekittingi en Padang

 

Slotopmerkingen

Bij het samenstellen van de reportage van de inspectie reizen zijn niet alle beschikbare foto’s gebruikt. Deze mapjes met foto’s zijn ondergebracht op deze site onder de tab “Familiedocumenten” (7. Opium en Zoutregie)  als naslagwerk zonder commentaar.

Literatuur:

  1. Jan van Ours; 1995 NRC, Jaarverslagen Opium- en Zoutregie 1934 en 1940.
  2. James R. Rush; 2007; Opium to Java;  Equinox Publishing PTE LTD.
  3. W . Ph. COOLHAAS; 1938;  De strijd tegen Opium en Alcohol in Nederlands Indië; http://rjh.ub.rug.nl/MenM/article/viewFile/14618/12123.
  4. Gedenkboek voor Nederlands Indie 1899 – 1923; Batavia; 1923.
 

 

 

-terug naar begin-